روایتی از زندگی عبدالعظیم حسنی(ع)...

عبدالعظیم حسنی(ع) فرزند عبدا... بن علی، از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است که نسبش با چهار واسطه به آن حضرت می رسد.

مادرش فاطمه دختر عقبه بن قیس است و ولادت با سعادت آن حضرت در سال 173 هجری قمری در شهر مقدس مدینه واقع شده است و مدت 79 سال عمر با برکت ایشان با دوران امامت چهار امام معصوم، یعنی امام موسی کاظم (ع)، امام رضا (ع)، امام محمدتقی(ع) و امام علی النقی(ع) مقارن بوده و از آنجا که از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است، به حسنی شهرت یافته است. امروز، قرن هاست که حرم با شکوه حضرت عبدالعظیم (ع)، با جلوه ای ملکوتی و معنوی، کهربای جانهای مشتاق و دلهای پاکی است که بنا بر اقوال ائمه معصومین (ع) او را زیارت می کنند تا ثواب زیارت امام حسین(ع) برای آنها ثبت شود.
همزمان با میلاد مسعود این بزرگوار، در گفتگویی با حجة الاسلام سید مهدی طباطبایی، فرازهای زندگی ایشان را مورد بررسی قرار داده ایم که در پی می آید... 
 

حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) از دانشمندان شیعه و از راویان حدیث ائمه معصومین (ع) و از چهره های بارز و محبوب و مورد اعتماد، نزد اهل بیت عصمت و پیروان آن حضرات بوده و در مسایل دین آگاه و به معارف مذهبی و احکام قرآن، شناخت و معرفتی وافر داشته است. 

دوران ایشان، اگر چه معاصر با حاکمیت عباسیان و خفقان و سختگیری نسبت به شیعیان بوده، ولی مدافعان دین و حافظان مکتب که روایات امامان را ثبت و نقل می کردند، نقش عمده ای در پاسداری و صیانت از فرهنگ والای اهل بیت داشتند و این بزرگوار نیز یکی از سنگربانان عقیده تابناک تشیع محسوب می شود که درحفظ و انتشار سخنان ائمه اطهار، سخت کوشا بوده و ستایشهای فراوان ائمه (ع) از ایشان، نشان دهنده شخصیت والای علمی و معنوی وی می باشد. 

چنانکه محمد شریف رازی در باب توجه ائمه (ع) نسبت به ایشان می نویسد: یکی از جنبه های احترام و تعظیم های امام جواد (ع) و امام هادی (ع) به جناب عبدالعظیم حسنی این بود که هیچ وقت او را به نام نمی خواندند و پیوسته حضرتش را با کنیه اش که ابوالقاسم بود، خطاب می نمودند و علمای ادب می گویند که کنیه برای تعظیم و تکریم و احترام، وضع شده است؛ ضمن این که تقوا، ورع و علم توأم با عمل عبدالعظیم، باعث شده بود که محبوبیت خاصی نزد امامان معصوم پیدا کند. 

بله! همین طور است. البته ایشان دوران کوتاهی از زندگی امام کاظم را درک کرد و دوران امامت امام رضا (ع) فرصت بیشتری برای بهره مندی از کلام وحی برای این بزرگوار فراهم کرد. وقتی امام رضا (ع) در مدینه بودند، برای عبدالعظیم (ع) امکان دیدار با حضرتش فراهم بود؛ پس از شهادت آن حضرت، که امامت به امام جواد (ع) رسید، در آن مدت که امام نهم در مدینه بود، این سعادت و توفیق همچنان برای حضرت عبدالعظیم فراهم بود که با آن حضرت، تماس و دیدار داشته باشد و از دانش آن بزرگوار، بهره گیرد. گاهی نیز سؤالات خود را به صورت نامه از امام می پرسید و جواب مکتوب از امام دریافت می کرد.اما حساس ترین مقطع حیات حضرت عبدالعظیم، دوران امام هادی (ع) بود؛ اگرچه امام هادی بخشی از عمر خویش را در یک منطقه حفاظت شده نظامی و تحت نظر، در سامرا گذراندند و در آن دوران، امکان ارتباط شیعیان با آن حضرت، کمتر و با مشکلاتی همراه بود؛ اما عبدالعظیم حسنی (ع) درهمان زمان هم به محضر امام هادی(ع) می رسید و از ایشان رهنمود می گرفت.
 

در باب هجرت این بزرگوار به ایران، مسایل زیادی مطرح شده اما علت مهاجرت حضرت عبدالعظیم (ع) از مدینه به ری و سکونت در غربت را باید در اوضاع سیاسی و اجتماعی آن عصر، جستجو کرد. زیرا خلفای عباسی نسبت به خاندان پیامبر (ص) و شیعیان ائمه (ع) بسیار سختگیری می کردند. یکی از خشن ترین و بد رفتارترین این خلفا، متوکل بود که در دوران خلافتش، نه تنها چندین بار مزار سیدالشهداء (ع) را در کربلا تخریب کرد، بلکه از زیارت قبر آن حضرت نیز جلوگیری می کرد. متوکل، برای مصون ماندن از خشم انقلابی مردم مظلوم و جلوگیری از تجمع شیعه بر محور وجود امام هادی (ع) آن حضرت را از مدینه به سامرا برد، تا تمامی فعالیتها و ارتباطات آن امام را زیر نظر داشته باشد. حتی چندین بار مأموران خلیفه به خانه امام ریختند و با گستاخی تمام، به تفتیش خانه آن حضرت پرداختند. وقتی نسبت به امام معصوم، با آن موقعیت حساس، این گونه برخوردهای تند وجود داشت، درباره پیروان آنان و شخصیتهای رده بعدی، سختگیری و خوف و خطر بیشتری بود و از آنجا که حضرت عبدالعظیم (ع) گاه به خدمت امام هادی(ع) در سامرا می رسید و از محضرایشان کسب فیض می کرد، جاسوسان خلیفه ارتباط ایشان را با امام هادی (ع) گزارش کردند و در پی آن، خلیفه دستور تعقیب و دستگیری وی را صادر کرد،حضرت عبدالعظیم حسنی برای مصون ماندن از خطر خلیفه عباسی، خود را از چشم مأموران پنهان می کرد و در شهرهای مختلف به صورت ناشناس، رفت و آمد می کرد و این وضع ادامه داشت تا اینکه حضرت عبدالعظیم وارد ایران شد و در شهر ری ساکن شد و تا انتهای عمر در این شهر زندگی کرد. این سکونت برکات زیادی برای ایران درپی داشت و باعث گسترش روز افزون علاقه ایرانیان به فرهنگ علوی و شیعی گردید.
 

حضرت عبدالعظیم به صورت یک مسافر ناشناس، وارد رِی شد و در محله ساربان در کوی سکةالحوالی به منزل یکی از شیعیان رفت. مدتی در زیر زمین آن خانه زندگی کرد و مردم از حضورش بی خبر بودند و تنها افراد انگشت شماری از شیعیان او را می شناختند و از حضورش در آن محله، مطلع بودند که آنان هم می کوشیدند که این خبر، فاش نشود تا خطری جان ایشان را تهدید نکند. اما با گذشت زمان، افراد بیشتری حضرت عبدالعظیم (ع) را شناختند و به خانه اش رفت و آمد می کردند. زیرا عبدالعظیم مهد دانش و احکام الهی بود و مردم ری تشنه آگاهی از علوم الهی بودند و به همین واسطه با احتیاط بسیاری از مهمان ری محافظت می کردند. ضمن این که حضرت میان شیعیان شهر ری بسیار ارجمند بود و پاسخگویی به مسائل شرعی و حل مشکلات مذهبی آنان را بر عهده داشت؛ گویا که وی از طرف حضرت امام هادی(ع) در آن منطقه، وکالت و نمایندگی داشته است. مردم سخن او را سخن امام می دانستند و در مسائل دینی و دنیوی، وجود او محور تجمع شیعیان و تمرکز هواداران اهل بیت(ع) بود، که این مساله حاکی از این است که ایشان نقش ارزشمندی در گسترش علوم دینی و فقه شیعی در ایران و منطقه ری داشته است. 
 

علت این انتخاب به شرایط دینی و اجتماعی ری در آن دوره بر می گردد که وقتی اسلام به شهرهای مختلف کشور ما وارد شد و مسلمانان در شهرهای مختلف ایران به اسلام گرایش پیدا کردند، از همان سالها ری یکی از مراکز مهم سکونت مسلمانان شد و اعتبار و موقعیت خاصی پیدا کرد . زیرا سرزمینی حاصل خیز و پرنعمت بود، عمرسعد هم به طمع ریاست یافتن بر ری در حادثه جانسوز کربلا، حضرت حسین بن علی (ع) را به شهادت رساند. در ری هم اهل سنت و هم از پیروان اهل بیت زندگی می کردند و قسمت جنوبی و جنوب غربی شهر ری بیشتر محل سکونت شیعیان بود.
 

آن بزرگوار، علاوه بر دانش، تقوا، مجاهدت و مقام والای اخلاقی و فضایل معنوی، از موثق ترین راویان احادیث از اهل بیت عصمت (ع) بود. نام ایشان در سلسله سند تعدادی از احادیث، در موضوعات تفسیری، فقهی، اخلاقی و اعتقادی می درخشد.بر اساس منابع حدیث منقول از این بزرگوارآمده است که امام رضا(ع) خطاب به ایشان فرمودند: ای عبدالعظیم! سلام مرا به دوستانم برسان و به آنان بگو که شیطان را به خودشان راه و سلطه ندهند. آنان را به راستگویی و امانت داری و سکوت و ترک مجادله در کارهای بیهوده و دیدار و توجه به یکدیگر دستور بده؛ زیرا اینها مایه نزدیک شدن به من است. خود را مشغول دشمنی با یکدیگر و دریدن هم نکنند! من با خودم پیمان بسته ام که هرکس چنین کند و یکی از دوستانم را به خشم آورد، از خدا بخواهم که او را در دنیا به شدیدترین نحو عذاب کند. در آخرت نیز، وی از زیانکاران خواهد بود. و باز در جای دیگری آمده که حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) از امام جواد (ع) روایت می کند که آن حضرت فرمودند: هر کس پدرم امام رضا(ع) را بامعرفت به حقش، در طوس زیارت کند، بهشت را نزد خداوند برای او ضمانت می کنم. البته حضرت عبدالعظیم(ع) صاحب کتاب «خطب امیرالمومنین» و «الیوم والیله» می باشد و روایاتی را از ائمه اطهار (ع) در این کتاب ها نقل کرده که حکایت از آن دارد که ائمه معصومین(ع)، عبدالعظیم را امین و مورد اعتماد در آن مطالب دانسته اند. موضوعات مهمی که در روایات آن حضرت به چشم می خورد شامل: خدا و صفات الهی، نقد عقاید انحرافی، رد عقیده جبریون، نبوت و امامت و ...است.
 

زیارت حرم باصفای حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) برکات معنوی بسیاری را نصیب زائر می کند که مهمترین آنها ثواب زیارت امام حسین (ع) است. نقل شده مردی از اهل ری، خدمت امام هادی (ع) رسید. امام از او پرسیدند: کجا بودی؟ گفت: به زیارت سید الشهدا (ع) رفته بودم. حضرت فرمودند: بدان که اگر قبر عبدالعظیم حسنی را زیارت کنی، گویا حسین بن علی را زیارت کرده ای. اینکه زیارت حضرت عبدالعظیم (ع) پاداش بهشت دارد و یا همچون زیارت کربلا ارزشمنداست، دلیل و نشانه مقام والا و عالی آن سید بزرگوار در نزد خدا و اهل بیت عصمت (ع)است؛ زیرا ایشان درآن دوران سخت و پرخطر، مطیع امامان بود.
 

همه ما در طول زندگی مان با حوادث گوناگونی روبه رو بوده ایم که اگه بخوایم می شه بر همه آنها غلبه کرد ... سرنوشت دست خودتون است ... از خدا غافل نشویم که نظاره گر ماست.

موفق باشید...