بعد از اتمام نماز چه کنیم ...

وقتى که نماز کردى به وصفى که مذکور شد پس ختم کن آن را به خضوع و خشوع و ترس از بازگرداندن و رد شدن آن و نا امیدى و حرمان از رحمت خدا، و شکر کن خداى را بر توفیق دادن او به اتمام طاعت و گمان کن که گویا این نماز، نماز وداع تو است و بسا باشد که دیگر به اندازه فرصت نماز، از عمرت باقى نمانده باشد.

چنانکه پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله ) فرموده است : صل صلاة مودع نماز بخوان مثل نماز شخصى که بخواهد وداع کند یعنى : مثل نماز کسى که این را آخرین نماز خود بداند پس درآور در دلت حیاء را از جهت تقصیر در نماز و خوف را از جهت آنکه مبادا بپیچند نماز را و بزنند آن را به صورت تو پس وقتى که چنین کردى ، امیدوار مى شوى که بوده باشى از خاشعان که محافظان اوقات نماز خودند، و از آن هائى که دائما در نمازند و عرضه بدار و بجاى آور نمازت را بر این وصف .

و به قدر آنچه میسر شده تو را از چنین نمازى ، سزاوار است که شاد شوى و امیدوار باشى ، و بر آنچه فوت شده از آداب نماز، حسرت برى و جهد کن در مداواى دل خود، بدرستى که نماز غافلان ، چراگاه ابلیس لعین است .نسئل الله تعالى ان یغمرنا برحمته ، و یتغمدنا بمغفرته اذلا وسیلة لنا الا الاعتراف بالعجز عن القیام بوظائف طاعتهما سوال مى کنیم از خداى تعالى که فراگیرد ما را به رحمت خود، و بپوشاند ما را به آمرزش خود، زیرا ما وسیله اى نداریم مگر تصدق و اعتراف کردن به عجز و قصور خود نسبت به وظائف طاعت و فرمان حضرت او جل جلاله پس بعد از اتمام نماز، خود را به تعقیب نماز مشغول دار، از قبیل مبالغه در ذکر مخصوصا تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها و از اخلاص و انقطاع از خلق و زارى به خداى تعالى در خواستن آمرزش گناهان و قبولى نمازت ، تا آنکه بردارد طاعت تو را بدست رحمت خود، بدرستى که فضل او عمیم و کرم او جسیم و رحمت او واسع وجود او فایض است و دانسته باش که این محل قبولى است یعنى : این وقت اجابت دعا مى باشد.خلاصه وظائف نماز و غیر نماز آن است که حضرت صادق صلوات الله علیه فرموده : احفظ ادب الدعاء فانظر من تدعو، و کیف تدعو و لماتدعو نگهدار ادب دعا خواندن را، پس ببین چه کسى را مى خوانى و چگونه مى خوانى و براى چه مى خوانى و محقق و ثابت گردان نزد خود، عظمت و کبریاى پروردگارت را و به معاینه ببین به چشم دلت عالم بودن او را به ما فى الضمیر تو و به آنچه مکنون است در دل تو، از حق و باطل و بشناس راه هلاک و نجات خود را تا مبداء دعا کنى و بطلبى از خدا چیزى را که هلاک تو در آن است در حالى که تو گمان مى برى که نجات تو در آن مى باشد.قال الله تعالى : و یدعوالانسان بالشر دعائه بالخیر و کان الانسان عجولا سوره اسراء آیه 11 مى خواند و طلب مى کند انسان چیز بد را، مثل آنکه چیز نیک را طلب کند و مى باشد انسان در کار خود شتابان .
بارى فکر کن که چه چیز مى خواهى و چه سوال مى کنى و ضمنا بدان که حقیقت دعا، استجابت و اطاعت نمودن همه اعضاء و جوارح است از براى حق ، و به مشقت انداختن نفس است در مشاهده پروردگار و ترک اختیار خود است جمیعا و تسلیم همگى امور است ظاهرا و باطنا به سوى خدا تعالى پس اگر بجا نیاوردى دعا را به شروط خود، منتظر اجابت مباش ، بدرستى که خدا عالم السر و الخفیات است بسا باشد که دعا کنى به چیزى و مى داند که خداى تعالى که نیت تو غیر آن است گفتند: بعضى از صحابه حضرت رسول (صلى الله علیه وآله ) بعضى دیگر را که شما انتظار باران مى کشید به دعاى خود، ولى من انتظار سنگ مى کشم که ببارد.و بدان که اگر بدون فرموده و دستور الهى ما دعا کنیم از روى اخلاص ، خداى تعالى مستجاب مى گرداند به تفضل خود دعاى ما را، پس چگونه مستجاب نمى گرداند دعاى ما را و حال آنکه البته ضامن شده است استجابت کسى را که بجا آورد شرائط آن را و سؤ ال کردند از حضرت رسول (صلى الله علیه وآله ) از اسم اعظم فرمود که : هر اسمى از اسماء خدا اعظم است ، تو خالى کن دلت را از ماسوى الله و بخوان خداى را به هر اسمى که خواسته باشى ، و در حقیقت نیست خداى تعالى را اسمى پست از سم دیگر، بلکه او خداى یگانه قهار است و فرموده پیغمبر خدا (صلى الله علیه وآله ) ان الله لایستجیب الدعاء من قلبه لاه خدا مستجاب نمى کند دعائى را که از دل بازى کن بیرون آید.و از جمله شرائط دعا آن است که : خالص گردانى باطنت را لوجه الله فقط براى خدا پس آن وقت ، بشارت باد تو را به یکى از سه چیز، یا آنهم تعجیل مى کند براى تو آنچه را سوال کرده اى ، یا آنکه ذخیره مى فرماید آن را به بزرگتر از آن و یا آنکه برمى گرداند از تو بلاهاى گوناگون را به سبب دعاى تو، که اگر بفرستد آن بلاها را به تو، هر آینه هلاک مى شوى .و فرموده رسول خدا (صلى الله علیه وآله ) که حق تعالى فرموده است : من شغله ذکرى عن مسئلتى ، اعطیه افضل ما اعطى السائلین کسى که مشغول بگرداند او را ذکر من ، به طورى که حاجت خود را فراموش کند من در عوض مى دهم به او بهتر از آن را که به حاجت طلب کنندگان مى دهم یعنى : اگر بنده عوض آنکه از خدا حاجت بخواهد ذکر و تمجید خداى را بگوید و مشغول گردد به ذکر خدا، بهتر از آنچه طلب مى کرد به او خواهد داد.حضرت صادق صلوات الله علیه فرموده : لقد دعوت الله مرة فاستجاب لى و نسیت الحاجة لان استجابته باقباله على عبده عنده دعوته اعظم و اجل مما یرید منه العبد، و لو کانت الجنة و نعیمها الابدت ولکن لایعقل ذلک الا العاملون العارفون الفائزون صفوة الله و خواصه یک روز حاجتى داشتم و خدا را یاد کردم و ذکر او را گفتم ولى نام حاجت خود را نبردم ، با این وجود، خدا حاجت مرا برآورد، به واسطه آنکه استجابت و روى کردن خدا به بنده خود هنگام دعاء خواندن ، بهتر و برتر است از حاجتى که بنده در دل خود دارد (یعنى : حالت شوق و جذبه خداوند که هنگام دعا، شامل حال دعا کنندگان مخلص مى شود و لذت این جذبه چنان دلپذیر است که همه چیز را از ذهن انسان خارج مى کند، حتى حاجت خود را هم فراموش مى کند) اگر چه آن حاجت بهشت و همه نعمتهاى دائمى آن باشد، ولى این معنا را نمى یابند مگر کسانى که در این راه کار کرده باشند و دوستدار و شناسا و بهره مند و برگزیده خدا و از بندگان خاص او باشند و همین قدر کافى است در وظیفه دعا.

موفق باشید