نماز انسان را از زشتی باز می دارد ...

نماز انسان را از اعمال زشت باز مىدارد و در قرآن و سنّت عامل دورى انسان از فحشا و منکرات شمرده شده است.

از این توصیف که نماز، تنها ذکر الهى باشد که این همه اثر داشته باشد جاى این سئوال است که: پس چرا بسیارى از افراد خصوصاً جوانان با اینکه اهل نمازند چنین آثارى در زندگىشان مشهود نیست؟ اگر قرآن مىفرماید: اِنّ الصلاةَ تنهى عنِ الفحشاء والمنکر «همانا نماز از فحشا و زشتى دور مىکند .

پس چرا بسیارى از افراد نماز مىخوانند ولى دامان آنان به گناهان و زشتىها آلوده است؟

اگر آثار نماز، نورانیت قلب و طهارت باطن باشد چگونه قلب پاک و طاهر، آلودگى و پلیدى را پذیراست .

1 ـ برخى از ایشان در مقام جواب به این اشکال، در مفهوم و معناى نماز، دقیق شدهاند و گفتهاند که منظور از نماز در این آیه که مىفرماید: «نماز بخوان همانا نماز تو را از فحشاء و منکرات دور مىسازد» به معناى دعاست و مراد دعوت کردن و تشویق نمودن مردم است به امر الهى و معنى آیه این است که: قیام کن به دعوت کردن مردم به سوى دستورات الهى که این دستور الهى مردم را از فحشاء و منکرات دور مىسازد. این قول صحیح نیست چون با ظاهر آیه سازگار نیست.

2 ـ بعضى دیگر قولشان این است که: قسمى از نمازها داراى چنین آثارى مىباشند امّا همه نمازها چنین انعکاس و بازتابى ندارند.

3 ـ عده اى از مفسرین جواب دادهاند به اینکه: نمازگزار مادام که مشغول نماز است اثر دورى از گناه در او ایجاد شده و بعد از اقامه نماز این اثر و فایده مترتب نیست. یعنى اثر نماز که دورى از منکرات و زشتىها باشد مقطعى و زود گذر است.

4 ـ جواب دیگرى که داده شد این است که: نماز مثل یک انسان به نماز گزار گوید از فحشاء و زشتى دورى و اجتناب کن و لیکن لازمه نهى از گناه و زشتى این نیست که مخاطب در مقام عمل مجبور به ترک یا دورى باشد. نهى نماز از نهى خداوند متعال که بزرگتر نیست. نهى خداوند موجب ترک از زشتى نمىگردد تا چه رسد به نهى نماز.

5 ـ برخى دیگر از مفسرین در دفع اشکال مزبور گفتهاند: نماز را براى این مىخوانند که به یاد خدا بیفتند چنانچه خداوند فرمود: اَقِمِ الصلاة لذکرى «نماز را براى یاد و ذکر من بپا دار». و کسى که به یاد خدا باشد قطعاً کارها و اعمالى که مورد رضاى خدا نباشد انجام نمىدهد. و اگر کسى را مىبینیم که نماز مىخواند باز دست به گناه مىزند او اگر نماز نخواند یقیناً گناه و معصیت بیشترى خواهد کرد. و نماز همین مقدار در او تأثیر گذاشته که گناه و معصیت او را کمتر نماید .

6 ـ قول آخر سخن علامه طباطبائى(رحمه الله) است که به نظر مىرسد مستدلترین پاسخ به این اشکال باشد. ایشان ضمن ردّ و کافى نبودن اقوال و پاسخهاى مزبور چنین مىفرمایند: «آنچه از ظاهر آیات نماز بر مىآید این است که اگر دستور دادهاند به اینکه مردم نماز بخوانند براى این بوده که نماز آنان را از فسق و فجور باز مىدارد.

و این تعلیل مىفهماند که نماز عملى است عبادى که انجام آن صفتى در روح پدید مىآورد که آن صفت به اصطلاح، پلیسى است غیبى و صاحبش را از فحشاء و زشتى دور مىسازد و قلب و دلش از معاصى و منکرات پاک مىگردد. پس اثر طبیعى نماز اجتناب از معاصى است به نحو اقتضاء نه علت تامه دورى باشد. یعنى این اثر در همه نماز گزاران وجوددارد امّا به نحو اقتضاء نه به نحو علیت. پس اینکه گفته شد در بعضى افراد و مصادیق نماز این اثر مطرح است نه در همه نمازها صحیح نیست. و یا اینکه گفته شود اثرش فقط در حال نماز است نیز قول درسى نیست بلکه اثرش دائمى و همیشگى است و همینطور اقوال دیگر با این استدلال طرح مىگردند و رد مىشوند پس نماز این اثر بازدارندگى را در زندگى نمازگزار بصورت مطلق ایجاد مىکند یعنى هم این اثر کلّى است و هم دائمى. امّا در حدّ اقتضاء نه در حد علّت تامه. وقتى اقتضائى شد موانع باید برطرف گردند تا اثر ظاهر گردد .

پس تخلف آثار دورى و پاکى از رذایل اخلاقى در نماز، زمانى است که موانعى بر سر راه آن بوده باشد. که آن موانع جلوى تأثیرش را سد کرده است.

بنابر این هر گاه بر درخت نماز، بار و ثمرى ننشست که نمازگزار از آن بهرهگیرد بدون تردید موانعى در آن دخیلاند که نخست باید آن موانع را شناخت سپس در رفع آن باید کوشا بود.

در واقع پاسخ صحیح از میان پاسخهاى ششگانه همین قول آخر است و مطالعه در زندگى قائمین و تارکین به نماز مؤید همین قول است. چون آنانکه به نماز اهمیت مىدهند نسبت به حلال و حرام الهى مقیدند و کسانى که نسبت به نماز اهمیت کمترى قائلند به همان اندازه در مقابل گناهان، حساسیت کمترى از خود نشان مىدهند.

خیلی از افراد با اینکه نماز می خوانند هنوز به سمت گناه کشیده می شود و علت آن هم این است که او نماز نمی خواند و فقط خم و راست می شود و کلمات نماز را بدون توجه و حضور قلب به جا می آورد .... 

موفق باشید ...